คำนำ

หอสมุดแห่งชาติมีต้นฉะบับหนังสือเก่าอยู่เรื่องหนึ่ง เป็นเรื่องพรรณนาว่าด้วยภูมิสถานพระนครศรีอยุชยา พิจารณาดูสำนวนเห็นว่าผู้แต่งเกิดทันสมัยเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี แต่มาแต่งหนังสือในกรุงรัตนโกสินทร นับว่าหนังสือเรื่องนี้มีคุณค่าทางโบราณคดีมากที่สุด กรมศิลปากร เมื่อครั้งยังเป็นราชบัณฑิตยสภา จึงได้คัดสำเนาส่งไปให้พระยาโบราณราชธานินทร เมื่อครั้งยังเป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลอยุธยาสอบสวนดู พระยาโบราณ ฯ มีแก่ใจแต่งคำวินิจฉัยขึ้นอีกส่วนหนึ่ง ประกอบกับต้นฉะบับที่ได้มา และพระยาโบราณ ฯ ได้พิมพ์หนังสือเรื่องนี้พร้อมทั้งคำวินิจฉัยทูลเกล้า ฯ ถวายในการพระราชพิธีสังเวยอดีตมหาราช ที่พระราชวังกรุงศรีอยุธยา เมื่อพ.ศ. ๒๔๖๙ ต่อมาได้ตีพิมพ์หนังสือเรื่องนี้ขึ้นอีกหลายคราว เพราะเห็นกันว่าเป็นหนังสือที่ให้ความรู้เรื่องภูมิสถานพระนครศรีอยุธยาครั้งโบราณอันจะหาจากที่อื่นไม่ได้

เมื่อได้จัดพิมพ์หนังสือเรื่องนี้ขึ้น ใคร ๆ รวมทั้งพระยาโบราณ ฯ ด้วย เข้าใจว่าต้นฉะบับจบอยู่เพียงเท่าที่ตีพิมพ์ไว้เท่านั้น ครั้นมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๐ หอสมุดแห่งชาติได้หนังสือสมุดไทยมาจากหอหลวง ได้พบเรื่องอธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยานี้อีกฉะบับหนึ่ง เมื่อตรวจทานกันดูกับต้นฉะบับที่พิมพ์แล้ว จึงปรากฏว่าฉะบับที่ได้มาใหม่ มีข้อความมากกว่าฉะบับที่พิมพ์แล้วหลายหน้า พิจารณาดูเห็นว่าข้อความที่ได้มาใหม่ เป็นสำนวนเดียวกัน มิได้มีผู้ใดแก้ไขเพิ่มเติมให้วิปลาศ จึงรู้สึกเสียดายเป็นอันมาก ที่ได้หนังสือเรื่องนี้มาไม่ทันชีวิตพระยาโบราณ ฯ ถ้าพระยาโบราณ ฯ ยังอยู่ คงจะบอกอธิบายได้ทันทีหรือในไม่ช้า เพราะข้อความที่ได้มาใหม่สำคัญมาก ถ้าไม่ได้พิมพ์ต่อจากความที่พระยาโบราณ ฯ อธิบายไว้ให้บริบูรณ์ ความก็จะบกพร่องด้วยกันทั้งสองตอน กรมศิลปากรจึงได้คัดสำเนาข้อความตอนที่ได้มาใหม่ ส่งไปให้คณะกรมการจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เพื่อสืบสวนค้นคว้าต่อจากที่พระยาโบราณ ฯ ได้ทำไว้แล้ว ถึงว่าจะไม่ได้เท่าที่พระยาโบราณ ฯ ทำ ก็ยังดีกว่าไม่ได้ทำอะไรเสียเลย กรมศิลปากรมีความยินดีที่ได้ทราบว่า คณะกรมการจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ก็เห็นพ้องในความสำคัญข้อนี้ด้วย และได้ลงมือสอบสวนไปได้บ้างแล้ว แต่จะให้เสร็จในเวลาเร็ววันย่อมไม่ได้ เพราะจะต้องสืบสวนค้นคว้าด้วยความรู้มากอยู่ มาใน พ.ศ. ๒๔๘๒ นี้ คณะกรมการพระนครศรีอยุธยาจะทอดกฐินพระราชทานที่วัดตูม จึงดำริจะพิมพ์หนังสือเรื่องแผนที่พระนครศรีอยุธยา ตอนที่ได้มาใหม่ให้แพร่หลาย และรักษาข้อความต้นฉะบับไว้ กรมศิลปากรมีความยินดีอนุโมทนาอนุญาตให้พิมพ์ได้ตามประสงค์ หวังว่า ท่านที่ได้รับหนังสือเล่มนี้ไป เมื่อเห็นข้อความแห่งใดพอจะอธิบายให้ทราบได้ ก็ขอได้โปรดแจ้งไปยังคณะกรมการจังหวัดพระนครศรีอยุธยาด้วย ก็จะเป็นที่ขอบใจมาก

กรมศิลปากร

๑ ตุลาคม ๒๔๘๒