- คำนำ
- พระราชประวัติสังเขป
- ที่ ๑
- ที่ ๒
- ที่ ๓
- ที่ ๔
- ที่ ๕
- ที่ ๖
- ที่ ๗
- ที่ ๘
- ที่ ๙
- ที่ ๑๐
- ที่ ๑๑
- ที่ ๑๒
- ที่ ๑๓
- ที่ ๑๔
- ที่ ๑๕
- ที่ ๑๖
- ที่ ๑๗
- ที่ ๑๘
- ที่ ๑๙
- ที่ ๒๐
- ที่ ๒๑
- ที่ ๒๒
- ที่ ๒๓
- ที่ ๒๔
- ที่ ๒๕
- ที่ ๒๖
- ที่ ๒๗
- ที่ ๒๘
- ที่ ๒๙
- ที่ ๓๐
- ที่ ๓๑
- ที่ ๓๒
- ที่ ๓๓
- ที่ ๓๔
- ที่ ๓๕
- ที่ ๓๖
- ที่ ๓๗
- ที่ ๓๘
- ที่ ๓๙
- ที่ ๔๐
- ที่ ๔๑
- ที่ ๔๒
- ที่ ๔๓
- ที่ ๔๔
- ที่ ๔๕
- ที่ ๔๖
- ที่ ๔๗
- ที่ ๔๘
- ที่ ๔๙
- ที่ ๕๐
- ที่ ๕๑
- ที่ ๕๒
- ที่ ๕๓
- ที่ ๕๔
- ที่ ๕๕
- ที่ ๕๖
- ที่ ๕๗
- ที่ ๕๘
- ที่ ๕๙
- ที่ ๖๐
- ที่ ๖๑
- ที่ ๖๒
- อธิบายคำ
ที่ ๕๙
วังอับดิน เมืองไกโร
วันที่ ๖ พฤศจิกายน ๓๐ร.ศ. ๑๑๖
ถึงแม่เล็ก,
ฉันไม่แน่ใจเลยว่าหนังสือฉบับนี้จะไปถึงก่อนฉัน เพราะเมล์จะออกต่อวันที่ ๑๐ แต่ได้ตั้งใจว่าจะเขียนแล้วจึงเขียนร่มไปกระนั้น ถึงพร้อมกันก็ตามที
หนังสือที่มีมาได้รับที่เนเปิล คือ ฉบับที่ ๑๕ กับหนังสือลูกและรูป ดูรูปช่างเสียใจจริง ทำไมจึงผอมเปนตุ๊กแกไปตามกัน เพราะแกเจ็บกันบ่อยนักฤๅ ฉบับที่ ๑๖ เห็นจะไปวิ่งเสียแล้ว คลาดวันที่ฉันออกมาจากเนเปิล เฉพาะความค้างมาได้รับฉบับที่ ๑๗, ๑๘, ๑๙, ที่อาเลกแซนเดรีย เรื่องที่พ้อตัดนั้นจะต้องขอไปโต้ต่อปากจะเขียนก็ไม่มีเวลาที่จะเขียนได้สระใจ เรื่องเล็กนั้นเปนคนมีเสน่ห์ในดวงหน้า ใครเห็นเปนต้องรักทุกคน ผิดกันมากกับเมื่ออยู่บางกอก กลับไปถึงจะเล่าให้นั่งอมยิ้มทีเดียว การที่จะไปอยู่รัสเซียได้คิดวางการไว้ตลอดแล้ว แต่ขอบอกล่วงน่าที่จะพ้นจากมีผู้ติว่าเอาไปเรียนเมืองป่าดงนั้น คงไม่พ้นจะว่าตามจริงก็เล่าเรียนที่นั้นไม่ดีกว่าที่อื่น ต้องเรียนภาษามากแลห่างพวกพ้อง แต่เปนการดีในทางราชการที่จะผูกพันธ์ให้สนิท และอีกอย่างหนึ่งเชื่อได้ว่าเอมเปอเรอคงจะเอื้อดีกว่าเจ้าแผ่นดินอื่น ๆ ที่เราจะฝากได้ ยังมีข้อสงสัยบ้างเล็กน้อย แต่เปนการภายน่าไว้พูดกันด้วยปากดีกว่า
ฉันรีบเขียนเสียวันนี้ เพราะพรุ่งนี้ประจุเต็มวัน ค่ำก็จะไปเหนือน้ำ ๓ วันจึงจะกลับ กลับมาก็แน่นอึดทึดจนลงเรือจะไม่มีเวลาส่งเมล์ได้ ขอให้คิดดูวันนี้ที่เรียกว่าเปนวันที่ค่อยว่าง เขาปลุก ๓ โมงเช้าถึงปากอ่าว ขึ้นไปยืนบนตะพานจน ๔ โมงครึ่งแต่งเต็มยศรับปรินซ์ มหมัดอาลี๓๕๗ขึ้นบกมาด้วยกันกินเข้าด้วยกันที่วังเมืองอาเลกแซนเดรีย แล้วเลยมารถไฟจนถึงไกโรบ่าย ๕ โมง รับแห่กันมา เปลื้องเครื่องเต็มยศทุ่มเศษ เขียนหนังสือฉบับโน้นทั้งเต็มยศ เพราะเสื้อยังไม่มาถึง แต่งอิวนิงเดรสดินเนอและคุยต่าง ๆ กลับมาอ่านหนังสือและเขียนจนเวลานี้ ๒ ยามครึ่งแล้วยังไม่ได้เปลื้องเครื่อง
เรื่องเรือจัดแล้วเสร็จ ฉันก็ออกคร้าม ๆ กลัวกับตันแกจะคิดถึงเมียหัวเสียไปก็จะได้ และออกเข็ดคลื่นเต็มทีด้วย แต่ต้องเสี่ยงเพราะบารมีเท่านั้น
ผัวที่รักของแม่เล็ก
(พระปรมาภิไธย) จุฬาลงกรณ์ ปร.
-
๓๕๗. ปรินซ์มหมัดอาลี ปาชา อนุชาเกดีฟ อาบบาส ที่ ๒ ฮิลมี ชาตะ วันที่ ๒๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๑๘ ↩